ա) a2
բ) x√x
գ) m2√m
դ) p3√p
ե) ab
զ) 2mn
է) x2y
ը) 3pq2
թ) 5a3b
ժ) 4y√x
ի) 7a2q√ap
լ) 11km2n√n
ա) 20
բ) 18
գ) 30
դ) 48
ե) 220
զ) 105
է) 210
ը) 630
թ) 154
ա) 8
բ) 15
գ) 30
դ) 70
ե) 20
զ) 900
է) 800
ը) 5000
ա) √8
բ) -√18
գ) √80
դ) √500
ե)
զ)
է)
ը)
թ)
ժ)
ի)
լ)
Այս ամիս շատ հավես աշխատեցինք։ Կատարեցին մի քանի Գործնական Քերականություն, Գործնական քերականություն, Գործնական քերականություն, Գործնական քերականություն։ Նաև ընթերցեցինք Ջոնաթան Լիվինքսթոն ճայը (առաջին մաս), Ջոնաթան Լիվինգսթոն ճայը (մաս 2), Ջոնաթան Լիվինգսթոն ճայը մաս 3։ Ընթերցեցինք Հետաքրքիր պատմություններ Համո Սահյանի մասին։ Աշխատեցին անհատական նախագծերով։ Ես կատարեցի Ստեղծագործական աշխատանք «Տարօրինակ մարդուկը» և Թարգմանչական աշխատանք «Женское служение»։
Լրացուցիչ աշխատանք- պատասխանել հարցերին
1. Ի՞նչ նշանակություն ունի մարﬓի մազածածկույթը:
Մարմնի մազերը ծառայում են ջեմակարգավորման համար։ Ցուրտ եղանակին դրանք պաշտպանում են մարդու մարմինը ցրտից, իսկ շոք եղանակաին կլանում են քրտինքը։
2. Ի՞նչ գործոնների հետևանքով են մազերը թափվում:
Մազաթափությունը կարող է առաջանալ տարբեր բժշկական պայմանների, հորմոնալ անհավասարակշռության, գլխի վնասվածքի կամ գլխի վնասման, սթրեսի կամ որոշ դեղամիջոցների պատճառով:
3.Ինչպե՞ս խնաﬔլ եղունգները և պահպանել ձեռքերի մաքրությունը:
Եղունգները մաշկի եղջերային գոյացություններ են։ Դրանք միշտ պետք է մաքուր պահել։
4. Ի՞նչ ախտանիշներ են դրսևորվում մաշկի ցրտահարված տեղամասում:
Ցրտահարության դեպքում ջերմաստիճանը, շոշափելի և ցավային զգայունությունը բացակայում են կամ կտրուկ նվազում են: Երբ տաքանում է, ի հայտ են գալիս ուժեղ ցավեր, փափուկ հյուսվածքների կարմրություն։ Այտուցվածության
ավելի ծանր վնասի դեպքում 12-24 ժամ հետո կարող են հայտնվել արյունոտ պարունակությամբ բշտիկներ։ Եվ սովորաբար մարդու ջերմությունը 36օ ից ցածր է։
Մաշկը ծածկութային օրգան է, որը պաշտպանում է ստորև տեղադրված օրգաններն ու հյուսվածքները մեխանիկական, քիմիական վնասվածքներից և խոչընդոտում կողմնակի նյութերի ու ախտահարույց մանրէների ներթափանցումն օրգանիզմ:
Ուշադրություն
Մաշկի գործառույթներ են՝
1. Մաշկը կատարում է արտազատական գործառույթ:
2. Մասնակցում է մարմնի կայուն ջերմաստիճանի պահպանմանը:
3. Արյան պահուստային և զգայնության օրգան է:
4. Մաշկում պարունակվում է հատուկ գունանյութ (մելանին), որը պաշտպանում է ստորև գտնվող հյուսվածքները արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների կործանարար ազդեցությունից:
5. Մաշկում սինթեզվում է ռախիտ հիվանդությունը կանխող D վիտամին:
6. Խոչընդոտում է ախտահարույց մանրէների ներթափանցմանը օրգանիզմ:
7. Մաշկը մասնակցում է նաև շնչառությանը:
Մաշկի մակերեսը կազմում է 1,5−2 մ²: Այն պահպանում է ներքին օրգանները մեխանիկական վնասվածքներից ու ջրի կորստից:
Մաշկում են գտնվում բազմաթիվ նյարդային վերջույթներ՝ ընկալիչներ, որոնք ընկալում են ցավը, ջերմության փոփոխությունները, շփման զգացողությունը, ինչպես նաև հպումը:
Մաշկը կազմված է 3 հիմնական շերտերից, որոնցից արտաքինը վերնամաշկն է (էպիդերմիս), ներքինը՝ բուն մաշկը (դերմա), և նրա տակ գտնվում է ենթամաշկային բջջանքը:
Վերնամաշկը բազմաշերտ հարթ էպիթելային հյուսվածք է, որի մակերեսային շերտի բջիջներն անընդհատ մահանում են, թափվում և հեռանում:
Մահացած բջիջներին փոխարինում են վերնամաշկի ավելի խորանիստ բջիջները, որոնք օժտված են բազմանալու մեծ ունակությամբ և պարունակում են գունանյութ, որով պայմանավորված է մաշկի գույնը: Այն, ինչպես արդեն նշվեց, ունի պաշտպանողական նշանակություն: Արեգակի ճառագայթների ազդեցությունից գունանյութի քանակն ավելանում է, և մաշկը մգանում է:
Բուն մաշկը շարակցահյուսվածքային շերտ է, որը գտնվում է վերնամաշկի տակ և պարունակում է մեծ քանակությամբ առաձգական թելեր:
Դրա շնորհիվ մաշկն առաձգական է, կարող է ձգվել և ապա վերադառնալ իր նախկին դիրքին: Բուն մաշկում կան մեծ քանակությամբ արյունատար անոթներ, նյարդային վերջույթներ, ճարպագեղձեր և քրտնագեղձեր, մազարմատներ:
Ճարպագեղձերից արտադրված ճարպն օծում է մաշկը` դարձնելով այն ճկուն և առաձգական: Քրտնագեղձերը արտազատում են քրտինք: Դա հեղուկ է, որ պարունակում է ջուր, աղեր, միզանյութ, որոնք քրտինքին տալիս են աղի համ և յուրովի հոտ:
Քրտնարտադրության շնորհիվ մարմինը պաշտպանվում է գերտաքացումից: Եղունգներն ու մազերը մաշկի եղջերային գոյացություններ են: Մազերի արմատները տեղակայված են բուն մաշկի խորանիստ շերտում, որտեղ բջիջների բազմացման շնորհիվ տեղի է ունենում մազերի աճ:
Ենթամաշկային բջջանքը պաշտպանում է մարմինը սառեցումից` փոքրացնելով ջերմատվությունը:
Այն թուլացնում է հարվածների ուժը, ցնցումները և համարվում է նաև պահեստային սննդանյութերի՝ ճարպերի կուտակման վայր:
Մաշկի տեսակները
Տարբերվում են մաշկի 3 տեսակ` յուղոտ, չոր, նորմալ:
Յուղոտ մաշկը փայլում է, նրա անցքերը լավ են երևում, այդպիսի մաշկը նման է նարնջի կեղևի: Չոր մաշկը բարակ է, հաճախ թեփոտում է: Նորմալ մաշկը այդպիսի թերություններ չունի:
Жил в горах один очень могущественный йог. Он проводил месяцы в медитации, и скопил огромную силу своей аскезой. Если какая-нибудь птица тревожила его медитацию, он мог силой мысли испепелить её.
Однажды он решил пополнить свои запасы еды и пошёл в ближайшее селение. Он подошёл к первому дому и постучал. Оттуда вышла женщина и спросила, чем она может помочь святому (странники в Индии приравнивались к святым, и обычные люди должны были им помогать во всём).
Он попросил поесть. На что женщина ответила:
— Хорошо, я вынесу тебе поесть. Но я прошу тебя подождать. Сейчас я служу своему мужу. Как только он закончит кушать, я накормлю тебя.
Она ушла, и странник стал ждать. Пять минут, десять… Гнев нарастал.
Тогда он решил проклясть её за неуважение. Он достал чётки и начал читать очень сильную мантру. Но когда закончил, то понял, что она не сработала. Он повторил её ещё раз, и ещё, но ничего не получалось.
Через какое-то время из дома вышла женщина с едой. Йог спросил:
— Я коплю в горах силу аскезой: голодаю, сплю на земле, медитирую. Я насылал на тебя проклятья, они очень сильные… А ты живёшь в доме с мужем. Почему на тебя ничего не подействовало?
— Потому что я всю жизнь служу своему мужу, — ответила женщина. — Я ничего не боюсь, и меня не заботит ничего, кроме того, как лучше давать ему своё служение.
Կանանց նախարարություն
Լեռներում ապրում էր մի շատ հզոր յոգի։ Նա ամիսներ անցկացրեց մեդիտացիայի մեջ և իր խստությամբ հսկայական ուժ կուտակեց: Եթե որևէ թռչուն խանգարում էր նրա մեդիտացիային, նա կարող էր այրել այն մտքի ուժով:
Մի օր նա որոշեց ավելացնել իր սննդի պաշարները և գնաց մոտակա գյուղ։ Նա գնաց դեպի առաջին տունը և թակեց դուռը. Այնտեղից դուրս եկավ մի կին և հարցրեց, թե ինչպես կարող է օգնել սուրբին (Հնդկաստանում թափառականներին նույնացնում էին սրբերի հետ, և հասարակ մարդիկ պետք է օգնեին նրանց ամեն ինչում):
Նա ուտելիք խնդերց։ Կինը նրան պատասխանեց․
— Լավ ես քեզ ուտելիք կբերեմ: Բայց ես խնդրում եմ ձեզ սպասել: Հիմա ես ամուսնուս եմ ծառայում։ Հենց նա վերջացնի ուտելը, ես քեզ կկերակրեմ։
Նա գնաց, իսկ թափառականը սկսեց սպասել։ Հինգ րոպե, տաս ․․․ զայրույթը մեծանում էր։
Հետո նա որոշեց անիծել նրան անհարգալից վերաբերմունքի համար։ Նա հանեց իր վարդարանն ու սկսեց շատ հզոր մանտրա արտասանել։ Բայց երբ ավարտեց, հասկացավ, որ չի ստացվում: Նա նորից ու նորից կրկնեց, բայց ոչինչ չստացվեց։
Որոշ ժամանակ անց կինը դուրս եկավ տնից ուտելիքով։ Յոգին հարցրեց.
— Սարերում ուժ եմ կուտակում ճգնությամբ. ծոմ եմ պահում, քնում եմ գետնին և խորհում: Ես քեզ անեծքներ եմ ուղարկել, դրանք շատ ուժեղ են… Իսկ դու ապրում ես քո ամուսնու հետ տանը։ Ինչո՞ւ քեզ վրա ոչինչ չստացվեց:
— Որովհետև ես ամբողջ կյանքս ծառայել եմ ամուսնուս, – պատասխանեց կինը։ Ես ոչ մի բանից չեմ վախենում և ինձ ոչինչ չի հետաքրքրում, բացի այն, թե ինչպես լավագույնս մատուցեմ նրան իմ ծառայությունը:
ա) 3/2
բ) 4/3
գ) 5/4
դ) 7/3
ա) 30, 80, 900, 500, 4000
բ) 0․8, 0․08, 0․03, 0,004, 0․002
գ) 16, 27, 14, 25, 17, 19
ա) 2 > 1
բ) 1․732050 > 1
գ) 2 < 2․236067
դ) 1․4 < 1․414213
ե) 1․7 < 1․732050
զ) 1․8 > 1․732050
ե) 1 < 1,414213 < 2
ը) 1 < 1․732050 < 2
ա) 10 > 9
բ) 10 < 11
գ) 2 < 3
դ) 1/5 < 0․5
ե) 2 > 1/4
զ) 9/5 > 2/7
է) 0․3 < 2/5
ը) 3/2 > 8/7
թ) 1/2 > 1/4
ա) 2
բ) 3
գ) 13
դ) 17
ա) 3 և 4
բ) 4 և 5
գ) 4 և 5
դ) 6 և 7
ա) 3, 2, 0, 1, 9, 11, 20, 12
բ) 0․7, 0․5, 0․2, 0․04, 1/3, 1/5, 1/9, 1/40
ա) 2 + 1 = 3
բ) 15 – 6 = 9
գ) 3 + 2 = 5
դ) 4 + 5 = 9
ե) 7 – 1 = 6
զ) 9 – 7 = 2
է) 10 – 6 = 4
ը) 12 – 11 = 1
թ) 0.6 + 0.7 = 1.3
ա) 2 x 9 = 18
բ) 1/3 x 10 = 10/3
գ) 2 x 0.5 = 1
դ) 0.4 x 3 = 1.2
ե)
զ) 7 : 0.1 = 70
է) 1/3 x 9 = 3
ը) 0.6 : 1/6 = 18/5
թ) 1.3 : 0.25 = 5.2
ա) 5 x 2 x 3 = 30
բ) 2 x 3 + 3 x 4 = 18
գ) √13 – 3 x 3 = √13 – 9 = √4 = 2
դ) √72 – 26 : 2 = √49 – 13 = √36 = 6
ե) 1/3√52 + 22 : 2 = 1/3√25 + 11 = 1/3√36 = 1/3 x 6 = 2
զ) 3√0.64 – 5√1,21 = 3 x 0.8 – 5 x 1.21 = 2.4 – 6.05 = -3.65
ա) այո
բ) ոչ
գ) այո
դ) այո
ա) 49
բ) 0․04
գ) 4
դ) 10000
Ջոնաթանը դանդաղ պտույտներ էր գործում Հեռավոր Ժայռերի վրա՝ դիտելով դրանք։ Այդ անտաշ, ջահել Ֆլեթչերը գրեթե կատարյալ աշակերտ դուրս եկավ։ Օդում նա ուժեղ էր, թեթեւ արագաշարժ, բայց, որ ամենակարեւորն էր, նա լի էր թռչել սովորելու կրքոտ ցանկությամբ։
Հենց որ նա հայտնվեց այստեղ, նրա աղոտ, գորշ կերպարանքը աղմուկով դուրս եկավ խոյաթռիչքից եւ ուսուչցի մոտով սահեց սուրանլով ժամում հարյուր հիսուն մղոն արագությամբ։ Նա կտրուկ պոկվեց եւ փորձեց տասնվեց պտույտանի ուղղահայաց, դանդաղեցված գալարաթռիչք թատարել՝ բարձրաձայն հաշվելով պտույտները։
— … ութ… ինը… տաս… տես, Ջոնաթան, ես պտտվում եմ հնարավոր առավելագույն արագությամբ… տասնմեկ… Ջոնաթան, ես ուզում եմ այնպես գեղեցիկ ու հստակ կանգ առնել, ինչպես դու… տասներեք… այս վերջին երեք պտույտները… առանց… տասնչորս… ա՛աաախ։
Անհաջողության հարուցած զայրույթն ու կատաղությունը բոլորովին փչացրին գործը, եւ Ֆլեթչերը խելահեղորեն թավալվեց ցած։ Նա ընկավ մեջքի վրա, թավալգլոր տալով՝ անշնորհք կերպով գալարվեց հակառակ պտույտէջքի մեջ եւ, երբ ծանր շնչելով վերջապես ուղղվեց՝ թռչում էր ուսուցչից հարյուր ոտնաչափ ներքեւ։
— Դու ժամանակդ իզուր վատնում ես ինձ վրա, Ջոնաթան։ Ես հիմար եմ ու անհասկացող։ Անընդհատ փորձում եմ ու փորձում, բայց ինձ մոտ դա երբեք էլ չի ստացվի։
Ջոնաթանը ներքեւ նայեց ու գլխով արեց։ — Իհարկե, չի ստացվի, չի ստացվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ դու այդքան կտրուկ ես կանգ առնում։ Սկզբում, Ֆլեթչեր, դու ժամում քառասուն մղոն կորցրիր։ Դու պիտի այդ անես կտրուկ, բայց սահուն, կհիշե՞ս։
Նա իջավ ու հավասարվեց ջահել ճային։ — Եկ այժմ միասին փորձենք։ Ուշադրություն դարձրու գալարաթռիչքից դուրս գալուն։ Հանգիստ սկսիր, եւ այն սահուն կլինի։
Երրորդ ամսվա վերջում Ջոնաթանն ուներ եւս վեց աշակերտ, բոլորն էլ Աքսորյալներ՝ հրապուրված իրենց նոր, տարօրինակ գաղափարով՝ թռչել հանուն թռիչքի երջանկության։
Նրանց համար դեռեւս ավելի հեշտ էր վարժությունների հստակ կատարման մեջ հմտանալը, քան դրանց ներքին իմաստը հասկանալը։
— Մեզանից յուրաքանչյուրն իրականում Մեծ Ճայի գաղափարի մարմնացումն է, ազատության համապարփակ գաղափարի մարմնացումը, — երեկոները սովորաբար կրկնում էր Ջոնաթանն ափում, — վարպետորեն թռչելը միայն մի քայլ է դեպի մեր իսկական էության արտահայտումը։ Պետք է մի կողմ թողնել այն ամենն, ինչ սահմանափակում է մեզ։ Ահա թե ինչի համար են եւ բարձր արագության, եւ ցածր արագության, եւ ձեւավոր թռիչքների բոլոր այս մարզումները…
Իսկ ցերեկային թռիչքներից հոգնած նրա աշակերտները սովորաբար քնած էին լինում։ Նրանք գործնական վարժություններ էին սիրում, որովհետեւ դրանց արագությունը խենթացնում էր, դրանք հագեցնում էին սովորելու նրանց ծարավը, որ յուրաքանչյուր պարապմունքի հետ ավելի էր սաստկանում։ Բայց նրանցիծ եւ ոչ մեկը, նույնիսկ Ֆլեթչեր Լինդը, չէին կարողանում պատկերացնել, որ գաղափարների թռիչքը կարող է լինել նույնքան իրական, որքան քամունը կամ փետուրինը։
Ձեր ողջ մարմինը մի թեւածայրից մինչեւ մյուսը, — մի ուրիշ անգամ ասում էր Ջոնաթանը, — այլ բան չէ, քան հենց ձեր միտքը՝ տրված տեսանելի ձեւի մեջ։ Փշրեք ձեր մտքի կապանքները եւ դուք կփշրեք նաեւ ձեր մարմնի կապանքները։ — Բայց որքան էլ նա խոսում էր, միեւնույն է, այդ ամենը հնչում էր որպես հաճելի պատրանք, իսկ նրանք ավելի շատ քնել էին ուզում։
Ընդամենը մի ամիս էր անցել, երբ Ջոնաթանն ասաց, որ ժամանակն է Երամի մոտ վերադառնալու։
Մենք պատրաստ չենք, — ասաց Հենրի Կալվինը։ — Մենք ատելի ենք նրանց համար, մենք Աքսորյալ ենք։ Մենք անկարող ենք ստիպել մեզ գնալու այնտեղ, ուր մեր երեսն իսկ չեն ուզում տեսնել, դե մի՞թե կարող ենք։
— Մենք ազատ ենք գնալու ուր ուզենք եւ լինելու այնպիսին, ինչպիսին կանք, — պատասխանեց Ջոնաթանը եւ գետնից բարձրանալով ուղղվեց արեւելք՝ դեպի հայրենի ափերը, դեպի Երամը։
Աշակերտները որոշ ժամանակ շփոթված էին, որովհետեւ Երամի օրենքն ասում է, որ Աքսորյալը երբեք չի վերադառնում, եւ այդ օրենքը տաս հազար տարվա ընթացքում երբեք չէր խախտվել։ Օրենքն ասում էր՝ մնացեք, Ջոնաթանը՝ եկեք, իսկ այդ պահին նա արդեն մի մղոն ճանապարհ էր անցել։ Եթե իրենք մի քիչ էլ հապաղեին, նա մեն֊մենակ կհանդիպեր թշնամական Երամին։
— Լավ, մենք ինչո՞ւ պիտի ենթարկվենք, եթե Երամի անդամը չենք, փոքր ինչ վախվորած խոսեց Ֆլեթչերը։ — Եվ, բացի այդ, եթե կռիվ լինի, մենք այնտեղ ավելի օգտակար կլինենք, քան այստեղ։
Եվ այնպես, արեւմուտքից նրանք թռան֊եկան այդ առավոտ, բոլոր ութը, զույգ ռմբաձեւ շարքով՝ թեւածայրերով մասամբ իրար ծածկելով։ Նրանք եկան Երամի Խորհրդի Ափով՝ ժամում հարյուր երեսունհինգ մղոն արագությամբ։ Ջոնաթանը գնում էր առջեւից, նրա աջ թեւում սահունորեն թռչում էր Ֆլեթչերը, ձախում՝ տոկունորեն ջանում էր Հենրի Կալվինը։ Ողջ շարքը մեկի մեպ դանդաղորեն թեքվեց դեպի աջ… հավասարվեց… մոտեցավ… շրջվեց… ավելի մոտեցավ… հավասարվեց… քամին մտրակում էր նրանց։
Երամի ծակող ճիչերի առօրյա աղմուկը ասես հսկայական դաշույնի հարվածով՝ միանգամից կտրվեց ճայաշարի հայտնվելով, եւ ութ հազար աչքեր անթարթ հառվեցին նրանց վրա։ Ութ թռչունները մեկը մյուսի ետեւից կտրուկ բարձրացան վեր՝ մահվան օղակ կատարելու, ապա, ողջ ճանապարհին դանդաղեցնելով ընթացքը, բացարձակորեն անշարժացան՝ իջնելով ավազին։ Հետո, ասես արտասովոր ոչինչ չէր պատահել, Ջոնաթանն սկսեց քննարկել թռիչքի թերությունները։
— Նախ եւ առաջ, — ասաց նա ծուռ ժպտալով, — դուք բոլորդ էլ մի փոքր հապաղեցիք շարք մտնել…
Երամով մեկ կայծակի արագությամբ մի միտք անցավ․ այս թռչունները Աքսորյալներ են, եւ նրանք վերադարձել են։ Բայց չէ որ դա… դա չի կարող պատահել։ Երամի շփոթվածության շնորհիվ կռվի մասին Ֆլեթչերի նախագուշակությունները չիրականացան։
— Դե լավ, ասենք, թե նրանք Աքսորյալներ են, — ասաց երիտասարդ ճայերից մեկը, — բայց ինչ կա որ, այնուամենայնիվ հետաքրքիր է, չէ՞, թե որտե՞ղ են նրանք սովորել այդպես թռչել։
Գրեթե մի ժամ պահանջվեց, մինչեւ որ Երամով մեկ կանցներ Տոհմապետի հրամանը․ արհամարել նրանց։ Աքսորյալի հետ խոսող ճայը ինքն էլ է դառնում Աքսորյալ։ Աքսորյալնին նայողը խախտում է Երամի օրենքը։ Այդ պահից ճայերն իրենց գորշափետուր թիկունքներն էին դարձնում Ջոնաթանին, բայց նա կարծես ոչինչ չէր նկատում։ Նա գործնական պարապմունքներն անցկացնում էր հենց Խորհրդի Ափին եւ առաջին անգամ սկսեց քամել իր աշակերտներին մինչեւ նրանց հնարավորությունների վերջին սահմանը։
— Մարտին, — կանչում էր նա երկնքից, — դու ասում ես, թե գիտես ցածր արագությամբ թռչել։ Դու ոչինչ չգիտես, քանի դեռ չես ապացուցել դա, ԹՌԻՐ։
Այդ այնքան փոքրիկ, սուսիկ֊փուսիկ Մարտին Ուիլյամ Ճայը համառորեն ջանում ու ջանում էր՝ վախենալով ուսուցչի զայրույթից, եւ ինքն էլ հանկարծակիի եկավ, երբ հրաշքներ գործեց ցածր արագության թռիչքների մեջ։ Առանց մի թեւաբախման նա կարողացավ փետուրները կորացնելով վեր բարձրանալ ավազից ու նորից ցած իջնել։
Իսկ Չարլզ֊Ռոլանդը բարձրացավ Հողմերի Մեծ Լեռան կատարը՝ քսանչորս հազար ոտնաչափ եւ ցուրտ, նոսր օդից կապտած իջավ ապշահար ու երջանիկ, վաղն եւեթ ավելի բարձր թռչելու վճռականությամբ լի։
Ֆլեթչեր Ճայը, որն ամենից ավելի ձեւավոր թռիչքներ էր սիրում, դժվարությամբ հաղթահարեց իր տասնվեցպտույտանի ուղղահայաց, դանդաղեցված գալարաթռիչքը, իսկ հաջորդ օրը կրկնեց այն թեւի վրայով դարձնող եռակի պտույտով։ Արեւի ճերմակ շողերի մեջ նրա փետուրները կայծկլտում էին՝ ցոլքեր սփռելով ափին, որտեղից բազմաթիվ աչքեր հետեւում էին նրան։
Ջոնաթանը միշտ հասցնում էր լինել իր աշակերտներից յուրաքանչյուրի կողքին, ցույց տալ, խորհուրդ տալ, ազդել նրանց վրա, ուղղություն տալ։ Նա աշակերտների հետ թռչում էր եւ գիշերը, եւ ամպոտ եղանակին, եւ փոթորկի ժամանակ, թռչում էր հենց միայն թռչելու համար, իսկ նույն այդ ժամանակ Երամը տխուր կուչ էր գալիս ու սեղմվում գետնին։
Թռչել֊վերջացնելուց հետո աշակերտները հանգստանում էին ավազին, ժամանակի հետ նրանք ավելի ու ավելի ուշադիր էին լսում Ջոնաթանին։ Նա ինչ֊որ խենթ գաղափարներ ուներ, որ իրենք չէին կարողանում հասկանալ, բայց կային նաեւ ինչ֊որ լավ բաներ, որ հասկանալի էին։
Գիշերները աշակերտների խմբի շուրջը աստիճանաբար մի ուրիշ շրջան էր գոյանում, հետաքրքրասեր ճայերի շրջանը, որոնք ժամեր շարունակ ականջ էն դնում խավարում եւ, չցանկանալով նկատել մյուսներին ու նկատվել որեւէ մեկի կողմից՝ անհետանում էին լուսաբացից առաջ։
Նրանց վերադարձից մի ամիս անց միայն Երամի առաջին ճայը խախտեց֊անցավ սահմանը եւ հարցրեց, թե ինչպե՞ս կարելի է սովորել թռչել։ Այդ հարցնելով Թերրենս Լոուել Ճայը դարձավ Աքսորյալ եւ Ջոնաթանի ութերորդ աշակերտը։
Հաջորդ գիշեր Երամից անջատվեց Քիրք Մեյնըրդ Ճայը․ ավազի վրա կողքից֊կողք օրորվելով ու ձախ թեւը քարշ տալով՝ եկավ ու փլվեց Ջոնաթանի ոտքերի մոտ։ — Օգնիր ինձ, — ասաց նա այնքան կամացուկ, ասես մեռնում էր, — աշխարհում ամենից ավելի ես թռչել եմ ուզում։
— Դե ինչ, առաջ արի, — ասաց Ջոնաթանը, — ինձ հետ միասին բարձրացիր գետնից եւ սկսենք։
— Դու ինձ չհասկացար։ Թեւս, ես չեմ կարողանում թեւս շարժել։
— Մեյնըրդ Ճայ, դու ազատե ս այստեղ եւ այժմ լինելու այնպիսին, ինչպիսին քո ես֊ն է, քո իսկական ես֊ը, եւ ոչինչ չի կարող խանգարել քեզ։ Դա Մեծ Ճայի օրենքն է, եւ օրենքն այդպիսին է։
— Դու ասում ես, որ ես կարո՞ղ եմ թռչել։
— Ես ասում եմ, որ դու ազատ ես։
Այնպես պարզ ւկ արագ, ինչպես ասվել էր, Քիրք Մեյնըրդն առանց մի ճիգի տարածեց թեւերը եւ բարձրացավ դեպի գիշերային խավար երկինքը։ Երամն արթնացավ նրա ձայնից․ հինգ հարյուր ոտնաչափ բարձրությունից նա ողջ ուժով ճչում էր․ — ես կարող եմ թռչել, լսո՞ւմ եք։ ԵՍ ԿԱՐՈՂ ԵՄ ԹՌՉԵԼ։
Արեւածագին շուրջ հազար ճայեր շրջապատել էին աշակերտների խմբին եւ հետաքրքրությամբ նայում էին Մեյնըրդին։ Նրանց հոգն էլ չէր՝ տեսնում են իրենց, թե ոչ, նրանք լսում էին Ջոնաթանիի եւ փորձում հասկանալ նրա ասածները։
Նա խոսում էր շատ պարզ բաների մասին՝ որ ճայն իրավունք ունի թռչելու, որ ազատությունը նրա բուն իսկ էության մեջ է, որ պետք է թոթափել ազատությանը խոչընդոտող ամեն ինչ, լինի դա սովորույթ, նախապաշարմունք, թե ցանկացած կարգի սահմանափակում։
— Թոթափե՞լ — լսվեց բազմության միջից, — եթե նույնիսկ դա Երամի օրե՞նքը լինի։
— Միակ ճշմարիտ օրենքն այն է, որ տանում է դեպի ազատություն, — ասաց Ջոնաթանը, — ուրիշ օրենք չկա։
— Իսկ մենք դեռ ինչքա՞ն պիտի սպասենք, մինչեւ կարողանանք քեզ պես թռչել, — լսվեց մի ուրիշ ձայն։ — Ախր դու յուրահատուկ ես, տաղանդավոր, աստվածային, դու վեր ես մյուսներից։
— Նայեք Ֆլեթչերին, Լուոելին, Չարլզ֊Ռոլանդին, Ջուդի Լիին, նրանք նույնպես յուրահատուկ են, տաղանդավոր, աստվածվյին։ Ոչ ավելի, քան դուք, ոչ ավելի, քան ես։ Միակ, մեն ու միակ տարբերությունն այն է, որ նրանք սկսել են հասկանալ, թե ով են իրենք իրականում եւ սկսել են այդպես ապրել։
Նրա աշակերտները, բացառությամբ Ֆլեթչերի, դժվարանում էին գլուխ հանել այդ ամենից։ Նրանց մտքով իսկ չէր անցել, որ դա հենց այն էր, ինչ իրենք անում էին։
Ամբոխն օրեցօր մեծանում էր․ գալիս էին հարցնելու, մեծարելու, ծաղրելու։
— Երամում խոսում են, որ եթե դու Մեծ Ճայի Որդին չես, — մի առավոտ, Բարձր Արագության Վարժանքից հետո, պատմում էր Ֆլեթչերը Ջոնաթանին, — ապա հազար տարով առաջ ես անցել քո ժամանակից։
Ջոնաթանը հոգոց հանեց․ «Ահա տգիտության պտուղները, — մտածեց նա։ — Քեզ սատանա են անվանում կամ աստված»։
— Ի՞նչ ես կարծում, Ֆլեթչ, մենք առա՞ջ ենք անցել մեր ժամանակից։
Երկա՜ր լռություն տիրեց։
— Իմ կարծիքով թռիչք ասվածը միշտ էլ գոյություն է ունեցել յուրաքանչյուրի համար, ով ցանկացել է այն գտնել։ Դա ոչ մի կապ չունի ժամանակի հետ։ Թերեւս մենք առաջ ենք անցել ընդունվացից, առաջ ենք անցել այն ճանապարհին, որը տանում է դեպի բոլոր ճայերի թռիչքը։
— Ահա թե ինչ — ասաց Ջոնաթանը՝ ճոճվելով թռիչքի գնալիս եւ ապա մի պահ շրջվելով, — եւ հետո, դա ամենեւին էլ վատ չէ, ինչպես նաեւ քո ժամանակից առաջ ընկնելը։
Դա պատահեց ուղիղ մի շաբաթ անց, Ֆլեթչերը մի խումբ նոր աշակերտների ցուցադրում էր բարձր արագության թռիչքի տարրերը։ Յոթ հազար ոտնաչափ բարձրության վրա նա դեռ նոր էր դուրս եկել խոյաթռիչքից եւ երկար ու գորշ մի հետագիծ թողնելով դեռ սլանում էր ափից մի քանի մատնաչափի վրա, երբ իր առաջին թռիչքն անող մի ջահել ճայ մորը կանչելիս ուղիղ հայտնվեց նրա ճանապարհին։ Գոնե մեկ֊տասներորդական վայրկյանով պատանուց խույս տալու համար Ֆլեթչեր Լինդ Ճայը կտրուկ կերպով մեծ դժվարությամբ նետվեց դեպի ձախ եւ ժամում երկու հարյուր մղոնից ավելի արագությամբ խոյացավ դեպի գրանիտե կարծր ժայռը։
Ժայռը նրան մի այլ աշխարհ տանող հսկայական, ծանր դուռ թվաց։ Այրող սարսափ, հարված ու խավար, իսկ հետո չգիտես ինչպես ինքը հայտնվել էր մի տարօրինակ երկնքում, մոռանում էր, հիշում, նորից մոռանում, սարսափելի էր, տխուր ու ցավալի, անասելիորեն ցավալի։
Ձայնը նրան հասավ ինչպես այն առաջին օրը, երբ ինքը հանդիպեց Ջոնաթան Լիվինգսթոնին։
— Բանն այն է, Ֆլեթչեր, որ մենք համբերությամբ փորձում ենք հաղթահարել մեր հնարավորությունների նախապես տրված սահմանները։ Մենք դեռեւս չենք սովորել ժայռերի միջով թռչել, դրան պիտի հասնենք քիչ ավելի ուշ։
— Ջոնաթան։
— Անվանյալ նաեւ Մեծ Ճայի Որդի, — խստորեն ասաց ուսուցիչը։
— Դու այստեղ ի՞նչ ես անում։ Ժայռը։ Ես արդեն… Մի՞թե ես… մի՞թե չեմ մեռել։
— Ախ, Ֆլեթչ, ուշքի եկ։ Մտածիր։ Եթե դու այժմ խոսում ես ինձ հետ, ուրեմն պարզ է, որ չես մեռել, այնպես չէ՞։ Քեզ հետ կատարվածն այլ բան չէ, քան այն, որ քո գիտակցության մակարդակը պարզապես կտրուկ կերպով փոխվել է։ Հիմա ինքդ ընտրիր։ Ուղին այս է՝ դու կարող ես մնալ այստեղ եւ սովորել այս մակարդակում որն իրոք ավելի բարձր է, քան այն, որում դու ապրել ես, կարող ես նաեւ վերադառնալ եւ շարունակել աշխատանքդ Երամի հետ։ Ավագներն, իհարկե, հույս ունեին, որ մի ինչ֊որ աղետ կկատարվի եւ, չնայած դրան, ցնցվեցին սարսափից, բայց եւ գոհ, որ այդպիսի առիթ տվիր իրենց։
— Ես, իհարկե, ուզում եմ վերադառնալ Երամի մոտ։ Ես հենց նոր եմ սկսել պարապել նորեկների մի խմբի հետ։
Ֆլեթչերը ցնցեց գլուխը, տարածեց թեւերն ու բացեց աչքերը եւ գտավ իրեն ժայռի ստորոտում՝ իր շուրջը խմբված Երմաի կենտրոնում։ Հենց որ նա շարժվեց, ճայամբոխից ճիչ ու աղաղակների սարսափելի աղմուկ բարձրացավ։
— Նա կենդանի է։ Մեռած էր եւ հիմա կենդանի է։
— Մեծ Ճայի Որդին դիպավ ու կյանքի կոչեց նրան։
— Ոչ, նա հերքում է դա։ Նա դեւ է, ՍԱՏԱՆԱ։ Նա եկել է կործանելու Երամը։
Կատարվածը սարսափելի էր ազդել չորս հազար ճայերի ամբոխին, եւ օվկիանոսային փոթորկի նման թռչում էր նրանց ճիչը՝ ՍԱՏԱՆԱ։ Ապակեփայլ աչքերով, կտուցներն ամուր սեղմած, նրանք ավելի ու ավելի էին մոտենում՝ պատրաստ հոշոտելու։
— Դու քեզ ավելի լավ չէ՞իր զգա, եթե մենք հեռանայինք, Ֆլեթչեր, — հարցրեց Ջոնաթանը։
— Ես, իհարկե, բոլորովին դեմ չէին լինի, որ մենք…
Մի ակնթարթում նրանք հայտնվեցին այդտեղից կես մղոն հեռավորության վրա, եւ ճայամբոխի պարզած կտուցները մխրճվեցին դատարկության մեջ։
— Ինչո՞ւ է այսպես, — տարակուսում էր Ջոնաթանը, — աշխարհում ամենադժվար բանը թռչունին համոզելն է, որ ինքն ազատ է, եւ որ ինքն իրեն կարող է ապացուցել դա, եթե մի քիչ մարզվի։ Ախր ինչո՞ւ է դա այդքան դժվար։
Ֆլեթչերը դեռ աչքերն էր թարթում՝ տեսարանի փոփոխությունից ապշած։ — Դու այս ի՞նչ արեցիր։ Ինչպե՞ս մենք հայտնվեցինք այստեղ։
— Դու ինքդ ասացիր, որ կուզեիր հեռու լինել ամբոխից, ճի՞շտ է։
— Այո, բայց ինյպե՞ս ես…
— Ինչպես ցանկացած այլ բան, Ֆլեթչեր՝ վարժանք։
Առավոտյան Երամն արդեն մոռացել էր իր երեկավ խելացնորությունը, բայց Ֆլեթչերը հիշում էր այն։ — Ջոնաթան, հիշո՞ւմ ես, թե ինչ էիր ասում այն ժամանակ Երամի հանդեպ ունենալիք այնպիսի սիրո մասին, որը կստիպի վերադառնալ նրանց մոտ եւ օգնել նրանց սովորելու։
— Այո, իհարկե։
— Չեմ հասկանում։ Ինչպե՞ս դու կարող ես սիրել թռչունների այդ ամբոխը, որն ուղղակի փորձում էր սպանել քեզ։
— Օհ, Ֆլեթչ, դու չէ՞ որ սիրում ես։ Դու, իհարկե, ատելությունն ու չարությունը չես սիրում։ Դու պարտավոր ես վարժվել եւ նրանցից ամեն մեկի մեջ բարին տեսնել, տեսնել ճշմարիտ ճային եւ օգնել նրանց իրենց մեջ հայտնաբերելու այն։ Ահա սիրո իմ ըմբռնումը։ Ուղղակի երջանկություն է, եթե հասել ես այդ անելու հմտությանը։
— Ես հիշում եմ մի տաքարյուն, երիտասարդ ճայի, ի դեպ, Ֆլեթչեր Լինդ է նրա անունը։ Հենց նոր Աքսորյալ դարձած, Երամի հետ կենաց ու մահու կռիվ տալու պատրաստ, նա իր սեփական դժոխքն էր պատրաստվում ստեղծել Հեռավոր Ժայռերի վրա։ Իսկ այսօր ահա նա իր սեփական երկինքն է ստեղծում դրա փոխարեն եւ ողջ Երամն առաջնորդում դեպի այստեղ։
Ֆլեթչերը շրջվեց ուսուցչի կողմը, նրա աչքերում մի պահ սարսափ հայտնվեց։ — Ես առաջնորդո՞ւմ եմ։ Դու ի՞նչ նկատի ունես ասելով, թե ես եմ առաջնորդում։ Այստեղ ուսուցիչը դու ես։ Դու չես կարող լքել մեզ, դա անկարելի է։
— Անկարելի՞ ասում ես։ Իսկ քո մտքով չի՞ անցնում, որ կարող են գոյություն ունենալ ուրիշ երամներ եւ ուրիշ Ֆլեթչերներ, որոնք ավելի շատ են ուսուցչի կարիք զգում, քան այս մեկը, որն արդեն կանգնած է դեպի լույս տանող ճանապարհին։
— … Մեծ Ճայի միակ Որդին, այնպես չէ՞, — հառաչեց Ջոնաթանը հայացքը ծովին հառելով։ Դու իմ կարիքն այլեւս չունես։ Դու անընդհատ ինքդ քեզ գտնելու կարիք ունես միայն, ամեն օր մի փոքր ավելին իմանալու իսկական, ոչնչով չսահմանափակված Ֆլեթչեր Լինգ Ճայի մասին։ Նա է քո ուսուցիչը։ Քեզ անհրաժեշտ է ճանաչել նրան եւ կյանքի կոչել։
Մի պահ անց Ջոնաթանի մարմինը կայծկլտալով տարուբերվեց ու սկսեց աստիճանաբար լուծվել օդում։ — Թույլ մի տուր նրանց հիմարություններ տարածել իմ մասին կամ աստվածացնել ինձ, լա՞վ, Ֆլեթչ։ Ես ճայ եմ, ես սիրում եմ թռչել, գուցե…
— ՋՈՆԱԹԱՆ։
— Խեղճ Ֆլեթչ։ Աչքերինդ մի հավատա, նրանք ամեն ինչ չէ, որ տեսնում են։ Դու մտքով նայիր, ի մի բեր ու խորն ըմբռնիր այն ամենն, ինչ արդեն գիտես եւ կտեսնես թռիչքի տանող ճանապարհը։
Շողարձակումը դադարեց։ Ջոնաթանն անհետացել էր երկնքի անհունում։
Որոշ ժամանակ անց Ֆլեթչերը, հազիվ պահելով իրեն երկնքում, ներկայացավ իրենց առաջին դասին սպասող աշակերտների նոր խմբին։
— Առաջին հերթին, — ծանրորեն ասաց նա, — դուք պետք է հասկանաք, որ ճայը ազատության համապարփակ գաղափարի մարմնացումն է, Մեծ Ճայի կերպարը, եւ ձեր ողջ մարմինը, մի թեւածայրից մինչեւ մյուսը, այլ բան չէ, քան ձեր միտքը։
Ջահել ճայերը տարակուսանքով էին նայում նրան։ «Հեյ, բարեկամ, — մտածում էին նրանք, — դա ամենեւին էլ օղակ կատարելու կանոն չէ»։
Ֆլեթչըրը հոգոց հանեց ու նորից սկսեց։ — Հըմ։ Ահ… Շատ լավ, — ասաց նա՝ քննդատաբար զննելով նրանց։ — Եկեք սկսենք Հորիզոնական թռիչքից։ — Եվ այդ ասելիս նա միանգամից հասկացավ, որ իր բարեկամն իրականում աստվածային էր ոչ ավելի, քան ինքը՝ Ֆլեթչը։
«Ուրեմն սահմաններ չկա՞ն, Ջոնաթան, — մտածեց նա։ — Դե ինչ֊ այդ դեպքում հեռու չէ այն ժամը, երբ ամպերի միջից կհայտնվեմ քո ափին ու քեզ մեկ֊երկու թռիչքաձեւեր ցույց կտամ»։
Ու թեեւ Ֆլեթչերը փորձում էր աշակերտներին նայել պահանջված խստությամբ, բայց եւ այնպես նա հանկարծ բոլորին տեսավ այնպիսին, ինչպիսին նրանք կային իրականում։ Դա մի պահ տեւեց միայն, բայց այդ ընթացքում նա ոչ միայն հավանեց, այլեւ սիրեց այն, ինչ տեսավ։ «Ուրեմն սահմաններ չկա՞ն, Ջոնաթան», մտածեց նա եւ ժպտաց։ Սովորելու իր երթն սկսված էր։
Աննան մի գեղեցկադեմ, զվարճալի ու բարի աղջիկ է։ Բայց կա մի բան, որ նրան շատ է նվաստացնում։ Նա մի քիչ վատ է սովորում ու ամենավատը այն է, որ նա պետք է քննություն հանձնի։ Նա ամբողջ օր դաս էր անում և շատ էր անհանգստանում քննության պահով։ Եվ մի օր՝ մինչև քննունթյունը սկսելը, նա մի երազ է տեսնում։ Այդ երազում կար մի փոքրիկ մարդուկ։ Նրա ամբողջ մարմինը պատված էր մազերով։ Այդ մարդուկը սկսեց բարձր ծիծաղել։ Ապա նա մոտեցավ Աննային ու ասաց․
— Ուզո՞ւմ ես այնպես անեմ, որ քննությունդ կարողանաս հանձնես։
— Այո, – ասաց Աննան։
— Ինչպես կցանկանաս։
Այդ խոսքերից հետո Աննան հայտնվեց դասարանում։ Նրա շուրջը նստած էին մյուս աշակերտները։ Նա տեսավ, որ իր առջև դրած է հարցաշարը ու առանց մտածելու հանձնեց այն։ Դրանից հետո նա երկար մտածում էր, թե արդյոք ճիշտ էին պատասխանները գրված։ Մի շաբաթ անց պատասխանները եկան և պարզվեց, որ նա կարողացավ հանձնել քննությունը։ Մի պահ նրա մոտ ամեն ինչ լավ էր։ Նա նույնիսկ մոռացել էր այդ մազմզոտ մարդուկի մասին։ Սակայն եկավ այն պահը, երբ նրանք նորից հանդիպեցին։
Աննան պետք է համալսարան ընդունվեր և իհարկե այնտեղ նույնպես պետք էր քննություն հանձնել։ Նրա քաղաքում կային ընդհամենը 4 համալսարան։ Եվ ինչպես հասկացաք նա չկարողացավ հանձնել քննությունը։ Նա արդեն ուզում էր հանձնվեր, երբ կրկին մի այլ երազ տեսավ։ Այդ երազում նույն մազմզոտ մարդուկն էր, բայց այս անգամ նա ավելի նիհար էր քան առաջ։ Մազմզոտ մարդուկը նորից առաջարկեց իր օգնությունը և Աննան համաձայնվեց։ Եվ կրկին նույն տեսարանը։ Աննան նստած է դասարանում։ Իր առջև դրված է հարցաթերթիկը և առանց մտածելու նա հանձնեց թուղթը։ Եվ ինչպես հասկացաք նա հանձնեց քննությունը։
Այդպես նա սկսեց սովորել իր քաղաքի ամենալավ համալսարանում։ Անցավ մի քանի ամիս։ Աննան նկատեց, որ ինչ-որ բան այն չէ։ Բոլոր նրա ընկերուհիները սկսեցին ավելի սառը շփվել իր հետ։ Ապա ընդհանրապես չէին շփվում նրա հետ։ Մի ժուկ անց նրան սկսեցին ծաղրել, վիրավորել և այլն։ Նա շատ տխուր էր այդ դեպքից հետո։ Եվ ահա կրկին նա մի երազ է տեսնում այդ մարդուկի հետ։ Բայց այս անգամ մարդուկը շատ գեր էր երևում։ Մարդուկը իր օգնությունն էր առաջարկում, բայց այս անգամ Աննան հրաժարվեց։
Հաջորդ օրը նույն բանը կատարվեց։ Աննան կրկին երազում տեսավ այդ մարդուկին։ Այս անգամ մարդուկը մի քիչ նիհար էր երևում։ Եվ այստեղ Աննան ամեն ինչ հասկացավ։ Այսինքն նա հասկացավ այն, որ երբ այդ մարդուկը ինչ-որ մեկին օգնում է նա նիհարում է։ Իսկ երբ վատություն է անում գերանում է։ Այդպես անցավ մի քանի օր։ Քիչ-քիչ Աննայից սկսեցին ներողություն խնդրել այն մարդիկ ովքեր ծաղրում էին նրան։ Եվ նրա մոտ ամեն ինչ լավ էր։ Նա մի քանի անգամ էլ էր մարդուկին տեսնում։ Ու այդ մարդուկը ավելի ու ավելի էր նիհարում։ Եվ վերջապես երբ Աննայի մոտ ամեն ինչ լավ էր այդ մարդուկը էլ երբեք չհայտնվեց նրա մոտ։
Упражнение 1
Раскройте скобки и напишите частицы слитно или отдельно. Объясните правописание частиц НЕ и НИ.
1. Он, Пеночкин, (ни) когда (не) заботился (ни) о ком, кроме собственной особы.
2. Спал я как (не) винный и снов (не) видал (Жук.).
3. Средь полей (не) обозримых в небе ходят без следа облаков (не) уловимых волокнистые стада (Л.).
4. Ужели небу я дороже всех (не) замеченных тобой? (Л.).
5. (Не) волнуйся, (не) плачь и сердца (не) мучай (Полев.).
6. Я привык (ни) в чем (не) отступать от гражданских законов.
1. Он, Пеночкин, никогда не заботился ни о ком, кроме собственной особы.
2. Спал я как невинный и снов не видал (Жук.).
3. Средь полей необозримых в небе ходят без следа облаков неуловимых волокнистые стада (Л.).
4. Ужели небу я дороже всех незамеченных тобой? (Л.).
5. Не волнуйся, не плачь и сердца не мучай (Полев.).
6. Я привык ни в чем не отступать от гражданских законов.
Упражнение 2.
Спишите предложения. Раскрыв скобки, выберите нужную частицу.
1. Кто (не, ни) занимался математикой, тот имеет слабое представление о развитии мира.
2. Куй железо, пока (не, ни) остыло.
3. (Не, ни) одна дорожка (не, ни) была очищена от снега.
4. (Не, ни) что не пропало зря.
5. (Не, ни) веселья, (не, ни) радости (не, ни) принесла мне жизнь на новом месте.
6. В лесу (не, ни) звука.
7. Куда б (не, ни) шел, (не, ни) ехал ты, а здесь остановись (Твард.).
8. Сколько (не, ни) говори, (не, ни) слушается.
9. Каким бы делом он (не, ни) занимался, все у него получается.
10. Компаса (не, ни) у кого не нашлось.
11. Остался (не, ни) при чем.
12. (Не, ни) к кому (не, ни) не обращался.
13. (Не, ни) за чем (не, ни) ходил.
14. (Не, ни) за что (не, ни) прощу.
15. (Не, ни) от чего (не, ни) отказывайся.
16. У нее (не)было на свете (не, ни) одного родного человека.
17. Во время войны он (не, ни) разу не был ранен.
18. (Не, ни) одна звезда (не, ни) освещала нам путь.
19. (Не, ни) давши слово, крепись, а давши, держись.
20. (Не, ни) шороха, (не, ни) звука вокруг.
21. Что (бы) (не, ни) читал Багрицкий, его нельзя было слушать без сжимающего горло волнения (Пауст.).
22. (Не, ни)принесла ли ты мне чего-нибудь по есть? (Гонч.)
23. Герасим (не, ни) чего не слыхал: (не, ни) быстрого визга лающей Муму, (не, ни)тяжелого всплеска воды (Тург.).
1. Кто не занимался математикой, тот имеет слабое представление о развитии мира.
2. Куй железо, пока не остыло.
3. Ни одна дорожка не была очищена от снега.
4. Ничто не пропало зря.
5. Ни веселья, ни радости не принесла мне жизнь на новом месте.
6. В лесу ни звука.
7. Куда б ни шел, ни ехал ты, а здесь остановись (Твард.).
8. Сколько ни говори, не слушается.
9. Каким бы делом он не занимался, все у него получается.
10. Компаса ни у кого не нашлось.
11. Остался ни при чем.
12. Ни к кому не не обращался.
13. Ни за чем не ходил.
14. Ни за что не прощу.
15. Ни от чего не отказывайся.
16. У нее не было на свете ни одного родного человека.
17. Во время войны он ни разу не был ранен.
18. Ни одна звезда не освещала нам путь.
19. Не давши слово, крепись, а давши, держись.
20. Ни шороха, ни звука вокруг.
21. Что бы не читал Багрицкий, его нельзя было слушать без сжимающего горло волнения (Пауст.).
22. Не принесла ли ты мне чего-нибудь по есть? (Гонч.)
23. Герасим не чего не слыхал: ни быстрого визга лающей Муму, (не, ни)тяжелого всплеска воды (Тург.).
Date of birth: 14 October 2010
asya-beglaryan@mskh.am
Mkhitar Sebastsi educomplex
Yerevan
I don’t work
Russian – B1
English – B1
I can draw, dance
ա) 5 սմ
բ) 1 մ
գ) 20 մմ
դ) 7 դմ
ե) 4 կմ
զ) 1 հա
ա) 2
բ) 10
գ) չկա
դ) 9
ե) չկա
զ) 0
է) 0․3
ը) 1․1
ա) 11 x 11 = 121
բ) -13 x (-13) = 169
գ) 1.7 x 1.7 = 2.89 ոչ թե 2․39
դ) -0.7 x (-0.7) = 0.49 ոչ թե -0․49
ա) 100
բ) 60
գ) 800
դ) 1000
ե)
զ) 1/3
է) 5/6
ը) 4/7
ա) այո
բ) այո
1.Ընդգծված որոշիչներն ըստ օրինակի դարձրո՛ւ բացահայտիչ: Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:
Օրինակ` Սիրո աստվածուհի Աստղիկը լողանում էր Արածանիի ջրերում: Աստղիկը` սիրո աստվածուհին, լողանում էր Արածանիի ջրերում:
1․ Հայաստանի ամենամեծ լիճ Սևանից սկիզբ է առնում միայն Հրազդանը:
Սևանից՝ Հայաստանի ամենամեծ լճից սկիզբ է առնում միայն Հրազդանը։
2․ Տղան մոտեցավ չարաճճի գեղեցկուհի արքայադստերը:
Արքայադստերը՝ չարաճճի գեղեցկուհուն, մոտեցավ տղան:
3․ Զորքը պաշարում է երկրի մայրաքաղաք Նինվեն ու սպասում նոր հրամանի:
Նինվեն՝ երկրի մայրաքաղաքը, զորքը պաշարում է ու սպասում նոր հրամանի:
4․ Կինը հարևաններին բողոքում է իր ոչ ու փուչ մարդ Նազարից:
Կինը հարևաններին բողոքում է Նազարից՝ իր ոչ ու փուչ մարդ:
5․ Նազարի հետ կռվող Սաքոն էլ էր այդ հարսանիքում:
Սաքոն՝ Նազարի հետ կռվողն էլ էր այդ հարսանիքում:
6․ Արյունոտվում էր զորավարի սիրտը իր հայրենիք Իտալիայի թշվառ վիճակից:
Իտալիայից՝ իր հայրենիքի թշվռ վիճակից զորավարի սիրտը արյունոտվում էր։
7․ Ծերունին հաճախ էր իր թոռնիկ Կարոյով հպարտանում:
Ծերունին հաճախ էր հպարտանում Կարոյով՝ իր թոռնիկով:
2.Հարցական դերանունների փոխարեն համապատասխան բացահայտիչներ գրի՛ր:
1․ Միքայելը` ո՞վ, երեկ մեր տանն էր:
2․ Տանտիրուհուց` ումի՞ց, հեռագիր էր ստացել:
3․ Տղան անհամբեր սպասում էր Սևուկի` ինչի՞ երևալուն:
4․ Մայրը որդուց` ումի՞ց, արդեն երկար ժամանակ լուր չուներ:
5․ Քուռկիկ Ջալալին արագ մոտեցավ տիրոջը` ո՞ւմ:
6․ Հրազդանը` ի՞նչը, Երևանով է անցնում:
1․ Միքայելը` իմ ընկերը, երեկ մեր տանն էր:
2․ Տանտիրուհուց` Անիի տատիկից, հեռագիր էր ստացել:
3․ Տղան անհամբեր սպասում էր Սևուկի` մարմնի երևալուն:
4․ Մայրը որդուց` Գագիկից, արդեն երկար ժամանակ լուր չուներ:
5․ Քուռկիկ Ջալալին արագ մոտեցավ տիրոջը` Սասունցի Դավթին:
6․ Հրազդանը` գետը, Երևանով է անցնում:
3․Ինքդ բացահայտիչ ունեցող 4-5 նախադասություն կազմի՛ր։
Անին՝ քույրիկս, ինձ սովորեցրեց լավ նկարել։
Գրադարանում՝ սեղանին, ինձ հետաքրքրող գիրքն էր դրված։
4.Նախադասությունն ընդարձակիր` կետերի փոխարեն որպես ի՞նչ, իբրև ի՞նչ, որպես ո՞վ, իբրև ո՞վ հարցերին պատասխանող բացահայտիչներ գրելով:
1․ Էլիասը`…, ինձ բացատրում էր ճանապարհը:
2․ Անտառը`…, մռայլ ու գժկամ տեսք ուներ:
3․ Թռչունի առաջին ճիչը`…, չափազանց զարմացրեց մեզ:
4․ Իսկ այդ արձակ տարածության մեջ արձանն էր`…:
5․ Պահակը`…, որոշեց ինձ մենակ չթողնել:
6․ Ներողամիտ հայացքով նրանց խուճապին ու իրարանցմանը հետևում էր հավաստին`…:
7․ Հարցերին պատասխանող պարոնը`…. անցավ հավաքվածների միջով ու մոտեցավ մեքենային:
1․ Էլիասը`մի գեղեցկադեմ փոքրիկ, ինձ բացատրում էր ճանապարհը:
2․ Անտառը`այդ երեխաների համար սարսափազդու վայրը, մռայլ ու գժկամ տեսք ուներ:
3․ Թռչունի առաջին ճիչը`այդ գեղեցիկ ձայնը, չափազանց զարմացրեց մեզ:
4․ Իսկ այդ արձակ տարածության մեջ արձանն էր`միակ աչքի ընկնող բանը:
5․ Պահակը`ով շատ ուշադիր էր, որոշեց ինձ մենակ չթողնել:
6․ Ներողամիտ հայացքով նրանց խուճապին ու իրարանցմանը հետևում էր հավաստին`անսիրտ մարդը:
7․ Հարցերին պատասխանող պարոնը`…. անցավ հավաքվածների միջով ու մոտեցավ մեքենային:
5. Ըստ տրված կաղապարների՝ կազմի՛ր բարդ նախադասություններ:
Թեկուզ նա իրեն շատ վատ պահեց, այնուամենայնիվ մենք նրան մեր հետ տարանք հյուր:
Թեպետ նա անսիրտ է թվում, սակայն իրականում շատ գթասիրտ մարդ է:
Չնայած որ նա ատում էր կծու ուտեստները, բայց հանուն նրա կերավ ամեն նրա պատրաստած ուտելիքը։
Թեև նա իրեն վատ է զգում, բայց և այնպես նա չէր ուզում անհանգստացներ մյուսներին:
6. Ըստ տրված կաղապարների` կազմի՛ր բարդ նախադասություններ:
Եթե նրանք ավելի շատ աշխատեին, ապա անպայման առաջինը կլինեին:
Քանի որ փոքրիկ եղբայրս պաղպաղակ էր ուզում, հետևաբար մայրիկս գնաց ու գնեց այն:
Որովհետև………….., ուստի…………..:
Քանզի………………., ուրեմն………….:
7. Կետադրի՛ր
Ամառային սիրուն երեկո էր, և արեգակն արդեն թեքվում էր դեպի իր մուտքը: Մի փոքր տոթ օդին խառնվել էր մեղմ հովիկը, և զբոսնելը հաճելի էր դարձել: Հանգստյան օր էր, ծովափին շատ մարդիկ կային: Բոլորն անհանգիստ էին և հայացքներն ուղղել էին ծովում ինչ-որ կետի: Ոչ ոք չէր ուզում բան ասել և չէր էլ ուզում լսել ինչ-որ բան: Միայն բարձրախոսն էր անտարբեր ընդհանուր հուզմունքին և բարեխղճորեն իր գործն էր անում. զբաղեցնում էր հանգստացող հասարակությանը: Հաղորդավարը միապաղաղ ձայնով ինչ-որ բան էր կարդում և այդ ձայնը մատնում էր ձանձրույթն ու հոգնածությունը: Մակույկավարների տնակում անվերջ զնգում էր հեռախոսը, և ոչ մեկը չէր մոտենում, որ խոսեր կամ գոնե անջատեր այն:
Օրգանիզմ ներմուծված սննդանյութերի մեջ պարունակվում են նյութեր` վիտամիններ, որոնք անհրաժեշտ են նյութափոխանակության կարգավորման և բջիջների բնականոն կենսագործունեության համար:
Վիտամինների քանակությունն ավելի շատ է բուսական օրգանիզմներում, սակայն որոշ վիտամիններ բավարար քանակությամբ կան նաև կենդանական ծագում ունեցող սննդամթերքում:
Օրգանիզմի վիճակը վիտամինների բացակայության դեպքում կոչվում է ավիտամինոզ, անբավարարության դեպքում` թերվիտամինոզ (հիպովիտամինոզ), իսկ հավելյալ քանակի դեպքում՝ գերվիտամինոզ (հիպերվիտամինոզ):
Գերվիտամինոզի դեպքում խիստ արագանում են նյութափոխանակության գործընթացները կամ շեղվում մեկ այլ ուղղությամբ: Սննդի միջոցով վիտամինների ընդունումը նպաստում է ֆերմենտների և այլ կենսաբանական ակտիվ նյութերի առաջացման գործընթացին: Դրանց անվանումը տրվում է լատիներեն լեզվի գլխատառերով՝ A,B,C,D և այլն:
Ուշադրություն
Վիտամինները բաժանվում են 2 խմբի` ջրալույծ և ճարպալույծ: Ճարպալույծ են A,D,E,K վիտամինները, իսկ ջրալույծ՝ B և C:
A վիտամին (ռետինոլ): Անհրաժեշտ է լիարժեք տեսողության և օրգանիզմի բնականոն աճի համար: A վիտամինի անբավարարության հիմնական ախտանիշներից է գիշերային կուրությունը (հավկուրություն): Բացի այդ դանդաղում է աճը, ընկնում է դիմադրողականությունը, զարգանում են մաշկային հիվանդություններ:
A վիտամինը պարունակվում է կենդանական ծագման մթերքում՝ կենդանիների և ձկների լյարդում, խավիարում, ձկան յուղում, կարագում և յուղում, կաթնամթերքում, ձվի դեղնուցում:
Բուսական մթերքում A վիտամինը պարունակվում է նախավիտամինների ձևով, որոնք իրենցից ներկայացնում են գունանյութեր (պիգմենտներ)՝ կարոտինոիդներ:
Դրանցով հարուստ են գազարը, լոլիկը, կարմիր տաքդեղը, կանաչ սոխը, թրթնջուկը, հազարը, մասուրը, ծիրանը, չիչխանը, արոսենու պտուղները և այլն:
B1 վիտամին (թիամին): Անհրաժեշտ է հատկապես օրգանիզմում ածխաջրերի փոխանակության համար: Թիամինի բացակայության կամ զգալի պակասի հետևանքով առաջանում է նյարդային համակարգի ծանր հիվանդություն՝ բերի-բերի: B1 վիտամինով առավել հարուստ են գարեջրի, հացի չոր և խտացված խմորիչները, ինչպես նաև լոբազգի և հացազգի բույսերից պատրաստված սննդամթերքը: Այն պարունակվում է առավելապես հատիկների թաղանթում և սաղմում, ուստի սննդի մեջ պետք է ընդգրկել ձավարեղեն (հատկապես՝ հնդկացորեն, վարսակաձավար), կոպիտ աղացած ալյուրից թխված հաց:
B2 վիտամին (ռիբոֆլավին): Մասնակցում է օրգանիզմում կենսաբանական օքսիդացման գործընթացներին: Նպաստում է վերքերի ապաքինմանը, ապահովում է լուսային և գունային տեսողությունը: Անբավարարության դեպքում նկատվում են շրթունքների չորություն և ճաքեր, անկյուններում՝ խոցեր, մատների վրա՝ խոր ճաքեր, դանդաղում է վերքերի ապաքինումը: Մեծ քանակությամբ B2 վիտամին պարունակվում է խմորիչներում, լյարդում, ինչպես նաև կաթում և կաթնամթերքում: B2 վիտամինը տաքացնելիս կայուն է, բայց հեշտությամբ քայքայվում է լույսի ազդեցությունից:
B3 կամ PP վիտամին (նիկոտինաթթու): Մասնակցում է օրգանիզմում ընթացող կենսաբանական օքսիդացմանը: Բավական քանակությամբ պարունակվում է լյարդում, երիկամներում, խմորիչներում, մսում, կաթում, ինչպես նաև ոլոռում, բակլայում, ցորենի ալյուրում, հնդկաձավարում, սնկերում: Ավելի լավ է յուրացվում կենդանական ծագման մթերքից:
B5 վիտամին (պանտոտենաթթու): Կարևոր նշանակություն ունի նյութափոխանակության համար: Կարգավորում է նյարդային համակարգի գործունեությունը, մակերիկամների և վահանագեղձի գործառույթները: Տարածված է բնության մեջ, բուսական և կենդանական հյուսվածքներում (պանտոտենային` հունարեն նշանակում է ամենատարածված):
Օրգանիզմում B5 վիտամինի անբավարարության կլինիկական ախտանշաններ չեն հաստատվել:
B6 վիտամին (պիրիդօքսին): Մասնակցում է ամինաթթուների փոխանակությանը, որոնք սպիտակուցների բաղկացուցիչ մասն են: Անբավարարությունից առաջանում է վաղ մանկական տարիքի երեխաների աճի կասեցում, սակավարյունություն, գերգրգռվածություն: B6 վիտամինը պարունակվում է մսում, ձկնեղենում, կաթում, խոշոր եղջերավոր կենդանիների լյարդում, խմորիչներում և բուսական շատ մթերքներում:
B9 վիտամին (ֆոլացին): Մասնակցում է որոշ ամինաթթուների, նուկլեինաթթուների սինթեզին, խթանում ոսկրածուծի արյունաստեղծման գործառույթը, նպաստում B12 վիտամինի յուրացմանը: Անբավարարության դեպքում առաջանում են ծանր սակավարյունություն, ստամոքսաղիքային և զգացողության խանգարումներ:
Ֆոլացինի խմբի կարևոր ներկայացուցիչը ֆոլաթթուն է, որը տարածված է բուսական և կենդանական աշխարհում: Առավել շատ պարունակվում է լյարդում, երիկամներում, բույսերի կանաչ տերևներում: Սինթեզվում է բույսերի, շատ բակտերիաների և սնկերի կողմից: Մարդու աղիների միկրոօրգանիզմները սինթեզում են մեծ քանակությամբ ֆոլաթթու, որը բավարարում է օրգանիզմի պահանջը:
B12 վիտամին (ցիանակոբալամին): Մասնակցում է նուկլեինաթթուների սինթեզին, արյունաստեղծմանը:
B12 -ի անբավարարության դեպքում զարգանում է չարորակ սակավարյունություն: Զգալի քանակությամբ պարունակվում է լյարդում, երիկամներում, ձկնեղենում (հատկապես՝ լյարդում և խավիարում), քիչ քանակությամբ՝ մսում, կաթում, կաթնաշոռում, պանրում, ձվի դեղնուցում:
B15 վիտամին (կալցիումի պանգամատ): Քիմիական կազմությունը և ազդեցության մեխանիզմը բավարար ուսումնասիրված չեն: Բուժիչ նպատակով կիրառում են աթերոսկլերոզի, արյան շրջանառության խանգարումների, լյարդաբորբերի և այլ հիվանդությունների ժամանակ:
C վիտամին (ասկորբինաթթու): Կարևոր դեր է խաղում օրգանիզմում ընթացող օքսիդավերականգնման գործընթացներում: C վիտամինի անհրաժեշտ քանակությունը (մեծահասակների համար՝ օրական 50–100 մգ, երեխաների՝ 30–70 մգ) օրգանիզմը պետք է ստանա սննդի հետ: C վիտամինի անբավարարության սկզբնական շրջանում նկատվում են ընդհանուր թուլություն, քնկոտություն, գլխապտույտ, մարդը արագ հոգնում է: Շրթունքները, ականջները, քիթը կապտում են, լնդերը՝ ուռչում, խոցոտվում և արյունահոսում, շարժվում և ընկնում են ատամները: Կտրուկ թուլանում է օրգանիզմի դիմադրողականությունը:
C թերվիտամինոզի ծայրագույն աստիճանը՝ լնդախտը (ցինգա), հազվադեպ է հանդիպում. ուղեկցվում է ցանով (վառ կարմիր, այնուհետև՝ կապտասև), արյունազեղումներով, ստամոքսաղիքային համակարգի խանգարումներով: Ավելցուկային չափաքանակները (օրական՝ մի քանի գրամ) նույնպես վնասակար են օրգանիզմի համար և կարող են առաջացնել ծանր բարդություններ (օրինակ՝ երիկամաքարային հիվանդություն):
Ասկորբինաթթվի հիմնական աղբյուր են հատապտուղները, բանջարեղենը և մրգերը:
Օրական պահանջը լրացվում է կաղամբի, կարտոֆիլի, կանաչ սոխի, լոլիկի հաշվին: C վիտամինի առավելագույն քանակությունը (մինչև 1200 մգ) պարունակվում է մասուրում, սև հաղարջում (մինչև 200 մգ), կարմիր տաքդեղում (մինչև 250 մգ), ինչպես նաև չիչխանի հատապտուղներում, նարինջում, կիտրոնում, շատ քիչ՝ կենդանական մթերքներում: C վիտամինը լավ է լուծվում ջրում. այն ամենաանկայունն է. հեշտությամբ օքսիդանում է հատկապես բարձր ջերմաստիճանում և մետաղի (հիմնականում՝ պղնձի) առկայությամբ:
Ուշադրություն
Բանջարեղենը եփելիս C վիտամինի մոտ 1/3-ը կորչում է: Սնունդը տաքացնելիս և երկարատև պահելիս կորուստը մեծանում է: Տապակելիս աննշան է քայքայվում, իսկ թթու դնելիս պահպանվում է:
C վիտամինն անկայուն է դառնում թարմ սառեցրած մրգի ու բանջարեղենի հալվելու ժամանակ, ուստի դրանք պետք է արագ օգտագործել: Խորհուրդ է տրվում գարնանը օգտագործել թարմ կանաչ սոխ և որոշ պահածոյացրած մթերքներ (լոլիկի մածուկ, կանաչ ոլոռ), որոնցում C վիտամինը լավ է պահպանվում:
D վիտամին (կալցիֆերոլներ): Օրգանիզմում փոխարկվում է հորմոնանման նյութի, որը մասնակցում է կալցիումի և ֆոսֆորի աղերի յուրացմանը, ոսկրային հյուսվածքում դրանց կուտակմանը:
D վիտամինի մեծ պահանջ ունեն հատկապես 3–4 տարեկան երեխաները (անբավարարությունից մանկական օրգանիզմում զարգանում է ռախիտ հիվանդությունը):
Սովորաբար D վիտամինը առաջանում է մարդու մաշկում՝ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ներգործությամբ: D վիտամինի աղբյուր է ձկների լյարդի ճարպը: Ոչ մեծ քանակությամբ պարունակվում է կարագում, ձվի դեղնուցում, ձկան յուղում: Մյուս կենդանական մթերքներն աղքատ են այս վիտամինով, իսկ բուսական մթերքը, որպես կանոն, բոլորովին չի պարունակում:
Մեծահասակ մարդկանց պահանջը D վիտամինի նկատմամբ մեծ չէ, սակայն այն մեծանում է ցերեկային լույսի պակասի դեպքում (ստորգետնյա աշխատանքներ կատարելիս, հյուսիսում բնակվելու դեպքում): Ձմռանն օրգանիզմում D վիտամինի առաջացումը կարելի է խթանել` քվարցային լամպով ճառագայթահարելով: Կանխարգելիչ նպատակով վաղ մանկական տարիքի երեխաներին հաճախ նշանակում են D վիտամինի պատրաստուկներ, որոնք կարելի է օգտագործել միայն բժշկի հսկողությամբ, քանի որ չափաքանակը գերազանցելիս կարող են բարդություններ առաջանալ:
E վիտամին (տոկոֆերոլներ): Խթանում է մկանային գործունեությունը և սեռական գեղձերի ֆունկցիաները: Պարունակվում է ձեթերում, գետնանուշի, ոլոռի, եգիպտացորենի, սոյայի սերմերում, հազարում, սպանախում, լյարդում, ձվի դեղնուցում, կաթում:
K վիտամին (ֆիլոքինոններ): Մասնակցում է արյան մակարդմանը: Անբավարարությունն առաջացնում է արյունահոսություն՝ քթից, լնդերից, ստամոքսաղիքային համակարգի օրգաններից: Պարունակվում է սպանախի, կաղամբի, եղինջի և այլ բույսերի կանաչ մասերում, գազարում, լոլիկում: Կենդանական ծագման մթերքները (բացի լյարդից) K վիտամին գրեթե չեն պարունակում: Հիմնականում կիրառվում են սինթետիկ պատրաստուկները՝ վիկասոլը և սինկավիտը:
Упражнение 1. Выберите один из глаголов, данных в скобках, и поставьте его в нужную форму.
1. Они редко (пообедать/обедать) в ресторане. 2. Он каждый день (дарить/подарить) ей цветы. 3. Мы (ремонтировали/отремонтировали) свою машину 2 часа. 4. Я забыл (заплатить/платить) за телефон. 5. На какую ногу вам больно (наступить/наступать)? 6. Не надо (спорить/поспорить). 7. Он разучился (поиграть/играть) в шахматы. 8. Она успела (садиться/сесть) в поезд, который уже отходил. 9. Они (строили/построили) дом 2 года. 10. Я отвыкла (вставать/встать) рано. 11. Не нужно (заказать/заказывать) такси: я сам отвезу вас в аэропорт. 12. Он сумел (сдавать/сдать) все экзамены на отлично. 13. Им скучно (жить/пожить) в деревне. 14. Он устал (работать/поработать) по 10 часов в сутки. 15. Вам вредно (есть/съесть) солёные продукты. 16. Как тебе удалось (выучить/учить) китайский язык за год? 17. Она (писать/написать) родителям раз в месяц. 18. Он смог (выиграть/выигрывать) у теннисиста, который был намного сильнее его. 19. Мы всегда (брать/взять) с собой в поездку разные лекарства. 20. Сегодня он сам (готовить/приготовить) завтрак.
1. Они редко обедают в ресторане.
2. Он каждый день дарит ей цветы.
3. Мы ремонтировали свою машину 2 часа.
4. Я забыл заплатить за телефон.
5. На какую ногу вам больно наступать?
6. Не надо спорить.
7. Он разучился играть в шахматы.
8. Она успела сесть в поезд, который уже отходил.
9. Они строили дом 2 года.
10. Я отвыкла вставать рано.
11. Не нужно заказывать такси: я сам отвезу вас в аэропорт.
12. Он сумел сдать все экзамены на отлично.
13. Им скучно жить в деревне.
14. Он устал работать по 10 часов в сутки.
15. Вам вредно есть солёные продукты.
16. Как тебе удалось выучить китайский язык за год?
17. Она пишет родителям раз в месяц.
18. Он смог выиграть у теннисиста, который был намного сильнее его.
19. Мы всегда берём с собой в поездку разные лекарства.
20. Сегодня он сам приготовил завтрак.
Упражнение 2. Вставьте вместо точек глагол совершенного или несовершенного вида в нужной форме.
1. Студент решил задачу и показал её преподавателю Мы решали задачу 3 часа. (решать/решить)
2. Они раотали в Англии 4 года. Он поработал в Германии и вернулся на Родину. (работать/поработать)
3. Она отлично подготвилась к экзамену. Я готовился к экзамену 2 дня. (подготовиться/готовиться)
4. Ты очень хорошо перевёл текст. Он переводил текст полдня. (перевести/переводить)
5. Мы убрали квартиру и пошли гулять. Сколько времени они убирали квартиру? (убирать/убрать)
6. Почему вы так долго пили чай? Я выпил чай и пошла на работу. (пить/выпить)
7. Он посмотрел телевизор и лёг спать. Они смотрели телевизор весь вечер. (посмотреть/смотреть)
8. Она делала зарядку 20 минут. Я сделал зарядку и стал завтракать. (делать/сделать)
9. Преподаватель проверил тесты студентов 3 часа. Она проверяла тесты студентов и поехала в университет. (проверить/проверять)
10. Он искал работу месяц. Я нашёл работу и начал работать с понедельника. (искать/найти).
Упражнение 3. Вставьте вместо точек глагол совершенного или несовершенного вида в нужной форме.
Используя приставки, образовать от глаголов несовершенного вида глаголы совершенного вида: верить(н.в.)- поверить(с.в.) .
Чувствовать ,ужинать, делить, вязать, прятать ,возить, шить, стараться, таять, верить, видеть, делать, шутить ,чертить ,тонуть ,гасить, учиться ,брать, пугаться, мучить, помнить, желать, гордиться, готовить.
XIX դարի II կեսին արդյունաբերական ուղին բռնած Հայաստանը գտնվում էր Ռուսաստանի և կիսագաղութային Օսմանյան կայսրության կազմում։ Չնայած դրան արդյունաբերական քաղաքակրթության նվաճումները մուտք գոևծեցին Հայաստան։ Սկսեց փոխվել մարդկանց կենցաղը, ապրելակերպը, աշխարհայացքը։ 1870 թ․ ցարական օրենքն արևելյան Հայաստանում հողի սեփականատեր ճանաչեց կալվածատերերին։ Օրենքը չէր վերաբերվում կախյալ գյուղացիներին։ Նրանք սեփականատեր դառնալու համար պետք է մեծ փրկագին վճարեն։ 1912թ․ դեկտեմբերի 20-ի օրենքով բոլոր գյուղացիներին պարտադրվեց հետ գնել իրենց հողերը՝ որպես սսեփականություն։ Կատարվում էր նաև դատական և քաղաքական կառավարել բարեփոխումները։ Քաղաքներում ընտրվում էին ինքնավարության մարմիններ՝ դումաներ։ 1874 թ․ օրենքով Երևանի նահանգը տրոհվեց 7 գավառների (Երևան, Ալեքսանդրապոլի, Նախիջևանի, Սուրմալուի և այլն)։ Ելիզավետապոլի նահանգի մեջ ամփոփվեցին Արցախը, Գանձակը, Զանգեզուրը, իսկ Լոռին ու Ջավաղքն ընդգրկվեցին Թիֆլիսի նահանգի կազմում։ Չնայած անկատարությանը բարեփոխումներն առաջադիմական նշանակություն ունեցան։
Բալկանյան երկրներ՝ Սերբիան, Բուլղարիան, Հունաստանը և Չերնոգորիան 1912թ․ հոկտեմբերին պատերազմ սկսեցին Օսմանյան կայսրության դեմ։ Նրանց նպատակն էր թուրքերին վռնդել Եվրոպայից։ Հայկական հարցի համար առաջացավ նպաստավոր միջազգային իրավիճակ։ 1912թ․ հոկտեմբերին Թիֆլիսում ստեղծվեց նոր ազգային բյուրոն։ Նրանց գլխավոր նպատակն էր նպաստել հայկական հարցի լուծմանը։ 1913 թ․ հայկական հարցը կրկին դարձավ 6 տերությունների ՝ (Ռուսաստանի, Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի, Իտալիայի, Ավստրո-Հունգարիայի) դիվանագիտական պայքարի առարկա։ Կազմվեց հայկական բարենորոգումներից։ Ըստ նախագծի՝ հայկական 6 նահանգներ՝ Էրզրում, Վանը, Բիթլիսը, Դիարբեքիրը, Խարբերդը և Սեբաստիան դարձան 1 նահանգ։ Սակայն նահանգապետը պետք է լիներ թուրքահպատակ քրիստոնյա կամ եվրոպացի։ Անտանտի երկրները հավանություն տվեցին ռուսական նախագծին, իսկ եռյակ միության երկրները մերժեցին։
Հայ ազատագրական պայքարը կազմակերպելու նպատակով ստեղծվեցին բազմաթիվ գաղտնի խմբակներ։ 1869 թ․ Ալեքսանդրապոլսում, 5 տարի անց Մեծ Ղարաքիլիսայում։ Ալեքսանդրապոլսի խմբակը «Բարենպաստ ընկերություն», որի ղեկավարը Արսեն Կրիտյանն էր։ Մեծ Ղարաքիլիսայի կազմակերպությունը կրում էր «Հայրենիքի սիրո գրասենյակ» անունը։ 1872 թ․ Վանում ստեղծվեց «Միություն Ի փրկություն» կազմակերպությունը։ 1870 թ․-ի վերջին Վանում ստեղծվեց նոր խմբակներ «Սև խաչը» և «Զինակիրը»։ 1881 թ․ Կարինում ստեղծվեց «Պաշտպան Հայրենյաց» գաղտնի կազմակերպությունը։ «Պաշտպան հայրենյացը» իր մասնաճյուղը ստեղծեց այլ գավառներում։ 1882 թ․ թուրքական կառավարությունը բացահայտեց կազմակերպությունը, եղան ձեռբակալությունները։ 1882 թ․ մի խումբ հայ ուսանողներ ստեղծեցին «Հայրենասերերի միությունը»։ 1882 թ․ Թիֆլիսում ստեղծվեց խմբակ, որի հիմնադիրը Գ․ Արծրունին էր։
Հայկական հարցը «լուծելու» նպատակով Աբդուլ Համիդը հայերի դեմ հանեց կայսրություն անհնազանդ քոչվոր քրդական ցեղերին։ Հայերի I զանգվածային կոտորածներն սկսվեցին 1890-ական թթ․։ Նախ Կարինում, ապա՝ Կ․ պոլսում։ 1894 թ․ Համիդե ջոկատները նետվեցին արևմտյան Հայաստանի գյուղերի և քաղաքների վրա։ I հարվածը Սասունի դեմ էր ապստամբությունը ճնշվեց արյան մեջ։ Սասունի շուրջ 40 գյուղում բնաջնջվեց 10000 հայ բնակիչ։ Ամեն օր մահմեդականները լուրեր էին տարածում, թե հայերը պատրաստվում են ապստամբության։ Մի շարք վայրերում հայերը կազմակերպվեցին և դիմեցին ինքնապաշտպանության։ Ուրֆայի հայերը 3 ամիս շարունակ հետ մղեցին մահմեդականների գրոհները։ Հավատալով, որ կառավարական զորքերը եկել է քաղաքում կարգ ու կանոն հաստատելու նրանց բաց թողեցին հայկական թաղամաս։ Սակայն զորքը իր հերթին սկսեց կոտորել հայերին։ 1890 թ․ ոչնչացվեց մոտ 300000 հայ։ Սասունի և Զեյթունի հայերը դիմեցին ինքնապաշտպանության։ Սասուն գավառը՝ իր 35000 հայ բնակչությամբ դարձել էր հայդուկային շարժման կենտրոն։ Թուրքական զորքերը հանդիպեցին Սասունցիների ուժեղ հակահարվածին։ Ինքնապաշտպանության ընդհանուր ղեկավարն էր Մեծն Մուրադը։ 1895 թ․ թուրքերի դեմ մարտեր սկսվեցին Զեյթունում։ Ղազար Շովրոյանի և հնչակյան գործիչ Գարուն Աղասու գլխավորությամբ։ Նրանք զինաթափեցին թուրքական կայազորը, գրավեցին պահակատունը և մեծ քանակությամբ զինամթերք։ Թուրքերը ծանր կորուստներ կրելով նահանջեցին։ Ինքնապաշտպանական մարտեր տեղի ունեցան նաև Մալաթիայում, Մուշում, Դիարբեքիրում, Շատախում և այլուր։ Դրանց շնորհիվ հնարավոր եղավ կանխել բազմաթիվ մարդկանց կոտորածը։
Жена называла его — Чудик. Иногда ласково.
Чудик обладал одной особенностью: с ним постоянно что-нибудь случалось. Он не хотел этого, страдал, но то и дело влипал в какие-нибудь истории — мелкие, впрочем, но досадные.
Вот эпизоды одной его поездки.
Получил отпуск, решил съездить к брату на Урал: лет двенадцать не виделись.
— А где блесна такая… на-подвид битюря?!- орал Чудик из кладовой.
— Я откуда знаю?
— Да вот же все тут лежали!- Чудик пытался строго смотреть круглыми иссиня-белыми глазами.- Все тут, а этой, видите ли, нету.
— На битюря похожая?
— Ну, щучья.
— Я ее, видно, зажарила по ошибке.
Чудик некоторое время молчал.
— Ну, и как?
— Что?
— Вкусная? Ха-ха-ха!..- Он совсем не умел острить, но ему ужасно хотелось.- Зубки-то целые? Она ж — дюралевая!..
…Долго собирались — до полуночи.
А рано утром Чудик шагал с чемоданом по селу.
— На Урал! На Урал!- отвечал он на вопрос: куда это он собрался?- Проветриться надо!- При этом круглое мясистое лицо его, круглые глаза выражали в высшей степени плевое отношение к дальним дорогам — они его не пугали.- На Урал!
Но до Урала было еще далеко.
Пока что он благополучно доехал до районного города, где предстояло ему взять билет и сесть на поезд.
Времени оставалось много. Чудик решил пока накупить подарков племяшам — конфет, пряников… Зашел в продовольственный магазин, пристроился в очередь. Впереди него стоял мужчина в шляпе, а впереди шляпы — полная женщина с крашеными губами. Женщина негромко, быстро, горячо говорила шляпе:
— Представляете, насколько надо быть грубым, бестактным человеком! У него склероз, хорошо, у него уже семь лет склероз, однако никто не предлагал ему уходить на пенсию. А этот — без году неделя руководит коллективом — и уже: «Может, вам, Александр Семеныч, лучше на пенсию?» Нах-хал!
Шляпа поддакивала.
— Да, да… Они такие теперь. Подумаешь, склероз. А Сумбатыч?.. Тоже последнее время текст не держал. А эта, как ее?..
Чудик уважал городских людей. Не всех, правда: хулиганов и продавцов не уважал. Побаивался.
Подошла его очередь. Он купил конфет, пряников, три плитки шоколада. И отошел в сторонку, чтобы уложить все в чемодан. Раскрыл чемодан на полу, стал укладывать… Что-то глянул на полу-то, а у прилавка, где очередь, лежит в ногах у людей пятидесятирублевая бумажка. Этакая зеленая дурочка, лежит себе, никто ее не видит. Чудик даже задрожал от радости, глаза загорелись. Второпях, чтоб его не опередил кто-нибудь, стал быстро соображать, как бы повеселее, поостроумнее сказать этим, в очереди, про бумажку.
— Хорошо живете, граждане!- сказал он громко и весело.
На него оглянулись.
— У нас, например, такими бумажками не швыряются.
Тут все немного поволновались. Это ведь не тройка, не пятерка — пятьдесят рублей, полмесяца работать надо. А хозяина бумажки — нет.
«Наверно, тот, в шляпе»,-догадался Чудик.
Решили положить бумажку на видное место на прилавке.
— Сейчас прибежит кто-нибудь,- сказала продавщица.
Чудик вышел из магазина в приятнейшем расположении духа. Все думал, как это у него легко, весело получилось: «У нас, например, такими бумажками, не швыряются!» Вдруг его точно жаром всего обдало: он вспомнил, что точно такую бумажку и еще двадцатипятирублевую ему дали в сберкассе дома. Двадцатипятирублевую он сейчас разменял, пятидесятирублевая должна быть в кармане… Сунулся в карман — нету. Туда-сюда — нету.
— Моя была бумажка-то!- громко сказал Чудик.- Мать твою так-то!.. Моя бумажка-то.
Под сердцем даже как-то зазвенело от горя. Первый порыв был пойти и сказать: «Граждане, моя бумажка-то Я их две получил в сберкассе — одну двадцатипятирублевую, другую полусотельную. Одну, двадцатипятирублевую, сейчас разменял, а другой — нету». Но только он представил, как он огорошит всех этим своим заявлением, как подумают многие «Конечно, раз хозяина не нашлось, он и решил прикарманить». Нет, не пересилить себя — не протянуть руку за проклятой бумажкой. Могут еще и не отдать.
— Да почему же я такой есть-то?- вслух горько рассуждал Чудик.- Что теперь делать?..
Надо было возвращаться домой.
Подошел к магазину, хотел хоть издали посмотреть на бумажку, постоял у входа… И не вошел. Совсем больно станет. Сердце может не выдержать.
Ехал в автобусе и негромко ругался — набирался духу предстояло объяснение с женой.
Сняли с книжки еще пятьдесят рублей
Чудик, убитый своим ничтожеством, которое ему опять разъясняла жена (она даже пару раз стукнула его шумовкой по голове), ехал в поезде. Но постепенно горечь проходила. Мелькали за окном леса, перелески, деревеньки… Входили и выходили разные люди, рассказывались разные истории. Чудик тоже одну рассказал какому-то интеллигентному товарищу, когда стояли в тамбуре, курили.
— У нас в соседней деревне один дурак тоже… Схватил головешку — и за матерью. Пьяный. Она бежит от него и кричит. «Руки, кричит, руки-то не обожги, сынок!» О нем же и заботится… А он прет, пьяная харя. На мать. Представляете, каким надо быть грубым, бестактным…
— Сами придумали?- строго спросил интеллигентный товарищ, глядя на Чудика поверх очков.
— Зачем?- не понял тот.- У нас за рекой, деревня Раменское…
Интеллигентный товарищ отвернулся к окну и больше не говорил.
После поезда Чудику надо было еще лететь местным самолетом полтора часа. Он когда-то летал разок. Давно. Садился в самолет не без робости. «Неужели в нем за полтора часа ни один винтик не испортится!»- думал. Потом — ничего, осмелел. Попытался даже заговорить с соседом, но тот читал газету, и так ему было интересно, что там, в газете, что уж послушать живого человека ему не хотелось. А Чудик хотел выяснить вот что он слышал, что в самолетах дают поесть. А что-то не несли. Ему очень хотелось поесть в самолете — ради любопытства
«Зажилили»,- решил он.
Стал смотреть вниз. Горы облаков внизу. Чудик почему-то не мог определенно сказать: красиво это или нет? А кругом говорили, что «ах, какая красота!». Он только ощутил вдруг глупейшее желание — упасть в них, в облака, как в вату. Еще он подумал. «Почему же я не удивляюсь? Ведь подо мной чуть ли не пять километров». Мысленно отмерил эти пять километров на земле, поставил их «на попа» — чтоб удивиться, и не удивился.
— Вот человек!.. Придумал же,- сказал он соседу. Тот посмотрел на него, ничего не сказал, зашуршал опять газетой.
— Пристегнитесь ремнями!- сказала миловидная молодая женщина.- Идем на посадку.
Чудик послушно застегнул ремень. А сосед — ноль внимания. Чудик осторожно тронул его.
— Велят ремень застегнуть.
— Ничего,- сказал сосед Отложил газету, откинулся на спинку сиденья и сказал, словно вспоминая что-то:- Дети — цветы жизни, их надо сажать головками вниз.
— Как это?- не понял Чудик.
Читатель громко засмеялся и больше не стал говорить.
Быстро стали снижаться. Вот уже земля — рукой подать, стремительно летит назад. А толчка все нет. Как потом объяснили знающие люди, летчик «промазал». Наконец толчок, и всех начинает так швырять, что послышался зубовный стук и скрежет. Это читатель с газетой сорвался с места, боднул Чудика лысой головой, потом приложился к иллюминатору, потом очутился на полу. За все это время он не издал ни одного звука. И все вокруг тоже молчали — это поразило Чудика. Он тоже молчал. Стали. Первые, кто опомнился, глянули в иллюминаторы и обнаружили, что самолет — на картофельном поле. Из пилотской кабины вышел мрачноватый летчик и пошел к выходу. Кто-то осторожно спросил его.
— Мы, кажется, в картошку сели?
— Что, сами не видите,- ответил летчик.
Страх схлынул, и наиболее веселые уже пробовали робко острить.
Лысый читатель искал свою искусственную челюсть. Чудик отстегнул ремень и тоже стал искать.
— Эта?!- радостно воскликнул он, И подал.
У читателя даже лысина побагровела.
— Почему обязательно надо руками трогать?- закричал он шепеляво.
Чудик растерялся.
— А чем же?..
— Где я ее кипятить буду?! Где?!
Этого Чудик тоже не знал.
— Поедемте со мной?- предложил он.- У меня тут брат живет. Вы опасаетесь, что я туда микробов занес? У меня их нету…
Читатель удивленно посмотрел на Чудика и перестал кричать.
В аэропорту Чудик написал телеграмму жене:
«Приземлились. Ветка сирени упала на грудь, милая Груша меня не забудь. Васятка».
Телеграфистка, строгая сухая женщина, прочитав телеграмму, предложила:
— Составьте иначе. Вы — взрослый человек, не в детсаде.
— Почему?- спросил Чудик.- Я ей всегда так пишу в письмах. Это же моя жена!.. Вы, наверно, подумали…
— В письмах можете писать что угодно, а телеграмма — это вид связи. Это открытый текст.
Чудик переписал.
«Приземлились. Все в порядке. Васятка».
Телеграфистка сама исправила два слова: «Приземлились» и «Васятка» Стало: «Долетели. Василий».
— «Приземлились». Вы что, космонавт, что ли?
— Ну, ладно,- сказал Чудик.- Пусть так будет.
…Знал Чудик, есть у него брат Дмитрий, трое племянников… О том, что должна еще быть сноха, как-то не думалось. Он никогда не видел ее. А именно она-то, сноха, все испортила, весь отпуск. Она почему-то сразу невзлюбила Чудика.
Выпили вечером с братом, и Чудик запел дрожащим голосом:
Тополя-а-а .
Софья Ивановна, сноха, выглянула из другой комнаты, спросила зло:
— А можно не орать? Вы же не на вокзале, верно?- И хлопнула дверью.
Брату Дмитрию стало неловко.
— Это… там ребятишки спят. Вообще-то она хорошая.
Еще выпили. Стали вспоминать молодость, мать, отца.
— А помнишь?- радостно спрашивал брат Дмитрий.- Хотя, кого ты там помнишь! Грудной был. Меня оставят с тобой, а я тебя зацеловывал. Один раз ты посинел даже. Попадало мне за это. Потом уже не стали оставлять. И все равно, только отвернутся, я около тебя — опять целую. Черт знает, что за привычка была. У самого-то еще сопли по колена, а уж… это… с поцелуями…
— А помнишь?!- тоже вспомнил Чудик.- Как ты меня…
— Вы прекратите орать?- опять спросила Софья Ивановна совсем зло, нервно.- Кому нужно слушать эти ваши разные сопли да поцелуи? Туда же — разговорились.
— Пойдем на улицу,- сказал Чудик. Вышли на улицу, сели на крылечке.
— А помнишь?- продолжал Чудик.
Но тут с братом Дмитрием что-то случилось: он заплакал и стал колотить кулаком по колену.
— Вот она, моя жизнь! Видел? Сколько злости в человеке!.. Сколько злости!
Чудик стал успокаивать брата.
— Брось, не расстраивайся. Не надо. Никакие они не злые, они — психи. У меня такая же.
— Ну чего вот невзлюбила?!! За што? Ведь она невзлюбила тебя… А за што?
Тут только понял Чудик, что — да, невзлюбила его сноха. А за что действительно?
— А вот за то, што ты — никакой не ответственный, не руководитель. Знаю я ее, дуру. Помешалась на своих ответственных. А сама-то кто! Буфетчица в управлении, шишка на ровном месте. Насмотрится там и начинает.. Она и меня-то тоже ненавидит — что я не ответственный, из деревни.
— В каком управлении-то?
— В этом… горно… Не выговорить сейчас. А зачем выходить было? Што она, не знала, што ли?
Тут и Чудика задело за живое.
— А в чем дело, вообще-то?- громко спросил он, не брата, кого-то еще.- Да если хотите знать, почти все знаменитые люди вышли из деревни. Как в черной рамке, так смотришь -выходец из деревни. Надо газеты читать!.. Што ни фигура, понимаешь, так — выходец, рано пошел работать
— А сколько я ей доказывал в деревне-то люди лучше, незаносистые.
— А Степана-то Воробьева помнишь? Ты ж знал его.
— Знал, как же.
— Уже там куда деревня!.. А — пожалуйста: Герой Советского Союза. Девять танков уничтожил. На таран шел. Матери его теперь пожизненно пенсию будут шестьдесят рублей платить. А разузнали только недавно, считали — без вести…
— А Максимов Илья!.. Мы ж вместе уходили. Пожалуйста — кавалер Славы трех степеней. Но про Степана ей не говори .. Не надо.
— Ладно. А этот-то!..
Долго еще шумели возбужденные братья. Чудик даже ходил около крыльца и размахивал руками.
— Деревня, видите ли!.. Да там один воздух чего стоит! Утром окно откроешь — как, скажи, обмоет тебя всего. Хоть пей его — до того свежий да запашистый, травами разными пахнет, цветами разными…
Потом они устали.
— Крышу-то перекрыл?- спросил старший брат негромко.
— Перекрыл.- Чудик тоже тихо вздохнул -Веранду построил — любо глядеть. Выйдешь вечером на веранду.. начинаешь фантазировать: вот бы мать с отцом были бы живые, ты бы с ребятишками приехал — сидели бы все на веранде, чай с малиной попивали. Малины нынче уродилось пропасть. Ты, Дмитрий, не ругайся с ней, а то она хуже невзлюбит. А я как-нибудь поласковей буду, она, глядишь, отойдет.
— А ведь сама из деревни! — как-то тихо и грустно изумился Дмитрий.- А вот… Детей замучила, дура одного на пианинах замучила, другую в фигурное катание записала. Сердце кровью обливается, а — не скажи, сразу ругань.
— Ммх!..- опять возбудился Чудик.- Никак не понимаю эти газеты вот, мол, одна такая работает в магазине — грубая. Эх, вы!.. а она домой придет — такая же. Вот где горе-то! И я не понимаю!- Чудик тоже стукнул кулаком по колену.- Не понимаю: почему они стали злые?
Когда утром Чудик проснулся, никого в квартире не было; брат Дмитрий ушел на работу, сноха тоже, дети, постарше, играли во дворе, маленького отнесли в ясли.
Чудик прибрал постель, умылся и стал думать, что бы такое приятное сделать снохе. Тут на глаза ему попалась детская коляска. «Эге!- подумал Чудик.- Разрисую-ка я ее». Он дома так разрисовал печь, что все дивились Нашел ребячьи краски, кисточку и принялся за дело. Через час все было кончено; коляску не узнать. По верху колясочки Чудик пустил журавликов — стайку уголком, по низу — цветочки разные, травку-муравку, пару петушков, цыпляток… Осмотрел коляску со всех сторон — загляденье. Не колясочка, а игрушка. Представил, как будет приятно изумлена сноха, усмехнулся.
— А ты говоришь — деревня. Чудачка.- Он хотел мира со снохой.- Ребеночек-то как в корзиночке будет.
Весь день Чудик ходил по городу, глазел на витрины. Купил катер племяннику, хорошенький такой катерок, белый, с лампочкой. «Я его тоже разрисую»,- думал.
Часов в 6 Чудик пришел к брату. Взошел на крыльцо и услышал, что брат Дмитрий ругается с женой. Впрочем, ругалась жена, а брат Дмитрий только повторял:
— Да ну, что тут!.. Да ладно… Сонь… Ладно уж…
— Чтоб завтра же этого дурака не было здесь!- кричала Софья Ивановна.- Завтра же пусть уезжает!
— Да ладно тебе!.. Сонь…
— Не ладно! Не ладно! Пусть не дожидается — выкину его чемодан к чертовой матери, и все!
Чудик поспешил сойти с крыльца… А дальше не знал, что делать. Опять ему стало больно. Когда его ненавидели, ему было очень больно. И страшно. Казалось: ну, теперь все, зачем же жить? И хотелось куда-нибудь уйти подальше от людей, которые ненавидят его или смеются.
— Да почему же я такой есть-то?- горько шептал он, сидя в сарайчике.- Надо бы догадаться: не поймет ведь она, не поймет народного творчества.
Он досидел в сарайчике дотемна. И сердце все болело. Потом пришел брат Дмитрий. Не удивился — как будто знал, что брат Василий давно уж сидит в сарайчике.
— Вот…-сказал он.- Это… опять расшумелась. Коляску-то… не надо бы уж.
— Я думал, ей поглянется. Поеду я, братка. Брат Дмитрий вздохнул… И ничего не сказал.
Домой Чудик приехал, когда шел рясный парной дождик. Чудик вышел из автобуса, снял новые ботинки, побежал по теплой мокрой земле — в одной руке чемодан, в другой ботинки. Подпрыгивал и пел громко:
Тополя-а а, тополя а…
С одного края небо уже очистилось, голубело, и близко где-то было солнышко. И дождик редел, шлепал крупными каплями в лужи; в них вздувались и лопались пузыри.
В одном месте Чудик поскользнулся, чуть не упал. Звали его — Василий Егорыч Князев. Было ему тридцать девять лет от роду. Он работал киномехаником в селе. Обожал сыщиков и собак. В детстве мечтал быть шпионом.
Ex. 1
Ex. 2
Ex. 3
Ասյա Բեկլարյան 